Karel Edzard van Oost-Friesland (Aurich, 18 juni 1716 – Aurich, 25 mei 1744) is van 1734 tot aan zijn dood vorst van Oost-Friesland. Hij behoor tot het huis Cirksena. Karel Edzard is het vierde, maar enige overlevende kind van vorst George Albrecht van Oost-Friesland uit diens eerste huwelijk met Christina Louise, dochter van vorst George August Samuel van Nassau-Idstein.
Opleiding Hij krijgt een zeer strenge en autoritaire opvoeding, in de geest van een intolerante en ascetische vroomheid, die hem geen enkele vrijheid of mogelijkheid tot zelfontwikkeling geeft. Het verloop van de dag is minutieus gepland. Zoals in die tijd de gewoonte is, krijgt hij lessen Romeins recht, middeleeuwse heersersgeschiedenis en Frans. Bovendien krijgt hij ook les over de Bijbel en andere religieuze teksten. Hij geniet echter nooit een militaire opleiding, hoewel hij op zijn tiende tot officier en hoofd van een kleine vorstelijke militie wordt benoemd. In 1734 overlijdt zijn vader. Door diens vroege dood heeft hij niet de mogelijkheid om een studie te volgen of een grand tour te ondernemen. Karel Edzards bewegingsradius blijft beperkt tot zijn eigen domeinen. Hij verblijft voornamelijk aan het hof in Aurich, het jachtslot van Sandhorst en de Borg Berum. Zelfs de grootste stad van Oost-Friesland, Emden, bezoekt hij nooit, maar heeft hij enkel eens van ver gezien.
Huwelijk Kort voor het overlijden van zijn vader arrangeert zijn stiefmoeder Sophia Carolina van Brandenburg-Bayreuth (1705-1764) een huwelijk voor Karel Edzard om het voortbestaan van de dynastie te garanderen. Zij kiest Wilhelmina Sophia (1714-1749), de dochter van haar oudste broer George Frederik Karel van Brandenburg-Bayreuth (1688-1735), als bruid en op 25 mei 1734 wordt op Borg Berum de bruiloft gevierd. Drie weken later overlijdt zijn vader aan een beroerte en wordt hij, feitelijk zonder voorbereiding, vorst van Oost-Friesland.
Afb. links: Sophia Carolina van Brandenburg-Bayreuth, tweede echtgenote van Georg Albrecht Cirksena. Schilderij uit de 18e eeuw. Bron: Duitse Wikipedia. Licentie: Public Domain.
Sophia Carolina van Brandenburg-Bayreuth
Zijn schoonmoeder Sophia Carolina van Brandenburg-Bayreuth (Weferlingen, 31 maart 1705 - Slot Sorgenfri, 7 juni 1764) is een prinses van Brandenburg-Bayreuth uit de jongere linie van de Frankische Hohenzollern. Zij is het dertiende kind van Christiaan Hendrik van Brandenburg-Bayreuth en Sophia Christina van Wolfstein. Op 8 december 1723 trouwt ze te Pretzsch met rijksvorst George Albrecht van Oost-Friesland.
Als huwelijksgeschenk ontvangt zij van haar man het domein Fürstinnen-Grashaus in Carolinensiel dat overigens naar haar wordt genoemd, waarvan zij tot haar dood een inkomen verkrijgt.
Het huwelijk is overigens weinig vreugdevol. Haar man heef een verhouding met haar Poolse hofdame. Het huwelijk blijft kinderloos.
Sophia Carolina is bijzonder vroom en publiceert een aantal geestelijke gedichten. Na het overlijden van haar man, verhuist ze - op uitnodiging van haar zuster koningin Sophia Magdalena van Denemarken - naar Denemarken, waar zij haar intrek neemt in Slot Sorgenfri, dat de Deense koninklijke familie even daarvoor heeft verworven. Hier woont ze de rest van haar leven. Ze wordt begraven in de Dom van Roskilde.
Weinig aanzien Omdat er onder de vader van Karel Edzart Cirksena heel wat conflicten zijn geweest tussen de Staten en het vorstenhuis, heeft Karel Edzard nauwelijks aanzien. Sommige Landsstaten weigeren hem zelfs te huldigen. Het is twijfelachtig of Karel Edzard effectief zijn landerijen heeft beheerd, omdat zijn beslissingen door anderen worden genomen.
Vier dagen nadat zijn echtgenote een miskraam heeft gehad, breekt Karel Edzard op 16 mei 1744 zijn voet in het jachtslot van Sandhorst. De volgende dagen wordt zijn medische toestand steeds slechter en uiteindelijk sterft hij kinderloos op 25 mei tussen 23 uur en middernacht als laatste van zijn geslacht en exact tien jaar na zijn huwelijk. Karel Edzard is slechts 27 jaar oud geworden. Het is nooit duidelijk geworden of hij een natuurlijke dood sterft of vergiftigd is.
Na zijn dood laat koning Frederik II van Pruisen zijn opvolgingsrecht over Oost-Friesland gelden, zoals geregeld is in de Conventie van Emden. Hij annexeert Oost-Friesland, op Emden na, zonder weerstand, waarna de Staten op 23 juni 1744 Frederik II huldigen als vorst van Oost-Friesland.
Hiermee is Karel Edzart Cirksena de laatste vorst van Oost-Friesland en is het Huis Cirksena in mannelijke lijn volledig uitgestorven.
Bronnen, noten en/of referenties: Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Carl Edzard op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt.
|
|||||||||||||||||||
Voorafgaand artikel
